سازه دارنده سه ساحت میباشد: ساحت نخستین نوعی سرپناه میباشد در جهت نگهداری و امنیت بشر در قبال گزندها. ساحت دوم ساختمان میباشد که در آن خلال کارکردهای ما یحتاج، عناصری از زیبایی شناسی و امنیت کم عقل ظهور مییابد. ساحت سوم معماری میباشد یعنی بنایی که در آن معنی مقدم بر هیبت میباشد و به یک عبارت در معماری، معانی و مفاهیم شکل تجسمی مییابند. بدین ترتیب معماری لهجه و ذکر معانی و مفاهیم میباشد و به همین استدلال دربر دارای نام و نشان و تمدن یک ملت و فرهنگ و تمدن. از گویاترین و زیباترین لهجه های بصری و تجسمی فرهنگ مسجد النبی کوهسنگی مشهد و تمدن اهل ایران – اسلامی، معماری میباشد که در بناهای پرشکوه مساجد، مقابر،آرامگاه ها، تکایا و حتی‌د‌ر مدرسه ها علمی، بازارها، گرمابه ها، کاروانسراها، پلها و.... ظهور کرده است. هندسه، هیبت، رنگ، کتیبه، مقرنس، نقوش انتزاعی، آب و نور و روشنایی موادتشکیل دهنده بنیادی این معماری اند که کلیه بر نهاد معانی و مفاهیم اسلامی صورت گرفته و ظواهر گشته اند. تأمل و بازرسی در تاریخ این معماری که به اختصار شرحی از آن در‌پی حرف خواهد آمد مؤید و مبین این مضمون میباشد.
الف: معماری اهل ایران- اسلامی در سده های اولیه
معماری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران با مسجد آغاز می شود یعنی بنایی که آیه شریفه «إنما یعمرمساجد الله اینجانب آمن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوه و اتی الزکوه...» را تحت عنوان بنیاد معماری اسلامی بر پیشانی بلند خویش دارااست. كهن ترین مسجد در کشور ایران كه همچنان باقیمانده میباشد و كسانی زیرا «استخری»، «ابوقوقل»، «یاقوت» و«ابوالفواد» در كتب خویش از آن حرف گفته‌اند مسجد جامع فهرج میباشد كه در قرن نخستین هجری در فهرج(روستایی در دوازده كیلومتری جاده یزد ـ كرمان) ایجاد شده است. مسجد جامع فهرج مشتمل بر تراس، شبستان، راهرو و مناره میباشد. برخی از این اجزا زیرا مناره و ورودی مهم مسجد در قرن های آنگاه به آن اضافه گردیده‌اند. البته همچنان كه «هیلن‌مارک» در كتاب «معماری اسلامی» تأكید می‌كند وجود دو خصوصیت رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد متمایز و متأثر از معماری ساسانی در معماری اسلامی جمهوری اسلامی ایران(یعنی گنبد منزل و تراس) كاملاً پر‌نور میباشد.
دو‌مین مسجد كهن در کشور‌ایران كه تشکیل داد آن به سال 300 هجری برمی‌شود تاریکخانه یا این که خدای منزل(منزل پروردگار) دامغان میباشد. معماری این سازه متأثر از معماری عصر ساسانی میباشد و این مسأله در خصوصیت های معماری هجده ستونی آن كه هریك، یك متر و نیم قطر داشته و شبیه ردیف های كاخ های ساسانی می باشند دیده میشود. «پوپ» آن را یكی از باشكوه‌ترین بناهای اسلامی میداند كه از نگاه مصالح و سبك كاملاً ساسانی میباشد. ولی همین مسأله اورا به طرح سؤالی وا می دارد: «چه گونه یك بنای ناب ساسانی قادر است سخنگوی موثق اسلام باشد؟» و خویش پاسخ میدهد «تاریكخانه، علی رغم ماهیت نیرومندی ساسانی‌اش، ساسانی وجود ندارد، زیرا شخصیت آن با دستاوردهای اسلامی كاملاً عوض گردیده است. این نكته حائز اهمیت شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد حیاتی میباشد، زیرا نشانه می دهد، شكل بیشتراز مصالح یا این که فوت و فن معماری، منشاء نخستین تأثیر نیرومند و عاطفی آن میباشد».مناره این مسجد به عملکرد «بختیار بن محمد» در قرن پنجم هجری به تیم سازه اضافه گردیده است.
مسجد آتی مسجد جامع نایین یا این که مسجد علویان میباشد. این مسجد نیز از مساجد نخستین اسلامی در جمهوری اسلامی ایران میباشد كه همانند تاریكخانه دامغان و مسجد جامع نیریز دارنده طاق های هلالی میباشد. این مسجد دارنده دو عنصر متمایز و خوشگل میباشد كه یكی از آن ها منبری میباشد با خط نسخه ها و كنده‌كاری شاخ و برگ بر روی آن(تشکیل شده در سال 71 هجری قمری) و دیگر درب زیبای منبت كاری گردیده آن. مسجد دیگر، مسجد جامعه نیریز میباشد كه با نقشه یك ایوانی در سال 363 هجری قمری بناگردیده میباشد. حیاط بلند آن به بناهای زمان ساسانی اشاره داراست و همینطور دارنده محراب گچبری آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد گردیده بسیار زیبایی میباشد كه در سال 363 هجری به بنای مسجد اضافه شده است.
سازه دارنده سه ساحت میباشد: ساحت نخستین نوعی سرپناه میباشد در جهت نگهداری و امنیت بشر در قبال گزندها. ساحت دوم ساختمان میباشد که در آن خلال کارکردهای ما یحتاج، عناصری از زیبایی شناسی و امنیت کم عقل ظهور مییابد. ساحت سوم معماری میباشد یعنی بنایی که در آن معنی مقدم بر هیبت میباشد و به یک عبارت در معماری، معانی و مفاهیم شکل تجسمی مییابند. بدین ترتیب معماری لهجه و ذکر معانی و مفاهیم میباشد و به همین استدلال دربر دارای نام و نشان و تمدن یک ملت و فرهنگ و تمدن. از گویاترین و زیباترین لهجه های بصری و تجسمی فرهنگ مسجد النبی کوهسنگی مشهد و تمدن اهل ایران – اسلامی، معماری میباشد که در بناهای پرشکوه مساجد، مقابر،آرامگاه ها، تکایا و حتی‌د‌ر مدرسه ها علمی، بازارها، گرمابه ها، کاروانسراها، پلها و.... ظهور کرده است. هندسه، هیبت، رنگ، کتیبه، مقرنس، نقوش انتزاعی، آب و نور و روشنایی موادتشکیل دهنده بنیادی این معماری اند که کلیه بر نهاد معانی و مفاهیم اسلامی صورت گرفته و ظواهر گشته اند. تأمل و بازرسی در تاریخ این معماری که به اختصار شرحی از آن در‌پی حرف خواهد آمد مؤید و مبین این مضمون میباشد.
الف: معماری اهل ایران- اسلامی در سده های اولیه
معماری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران با مسجد آغاز می شود یعنی بنایی که آیه شریفه «إنما یعمرمساجد الله اینجانب آمن بالله و الیوم الاخر و اقام الصلوه و اتی الزکوه...» را تحت عنوان بنیاد معماری اسلامی بر پیشانی بلند خویش دارااست. كهن ترین مسجد در کشور ایران كه همچنان باقیمانده میباشد و كسانی زیرا «استخری»، «ابوقوقل»، «یاقوت» و«ابوالفواد» در كتب خویش از آن حرف گفته‌اند مسجد جامع فهرج میباشد كه در قرن نخستین هجری در فهرج(روستایی در دوازده كیلومتری جاده یزد ـ كرمان) ایجاد شده است. مسجد جامع فهرج مشتمل بر تراس، شبستان، راهرو و مناره میباشد. برخی از این اجزا زیرا مناره و ورودی مهم مسجد در قرن های آنگاه به آن اضافه گردیده‌اند. البته همچنان كه «هیلن‌مارک» در كتاب «معماری اسلامی» تأكید می‌كند وجود دو خصوصیت رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد متمایز و متأثر از معماری ساسانی در معماری اسلامی جمهوری اسلامی ایران(یعنی گنبد منزل و تراس) كاملاً پر‌نور میباشد.
دو‌مین مسجد كهن در کشور‌ایران كه تشکیل داد آن به سال 300 هجری برمی‌شود تاریکخانه یا این که خدای منزل(منزل پروردگار) دامغان میباشد. معماری این سازه متأثر از معماری عصر ساسانی میباشد و این مسأله در خصوصیت های معماری هجده ستونی آن كه هریك، یك متر و نیم قطر داشته و شبیه ردیف های كاخ های ساسانی می باشند دیده میشود. «پوپ» آن را یكی از باشكوه‌ترین بناهای اسلامی میداند كه از نگاه مصالح و سبك كاملاً ساسانی میباشد. ولی همین مسأله اورا به طرح سؤالی وا می دارد: «چه گونه یك بنای ناب ساسانی قادر است سخنگوی موثق اسلام باشد؟» و خویش پاسخ میدهد «تاریكخانه، علی رغم ماهیت نیرومندی ساسانی‌اش، ساسانی وجود ندارد، زیرا شخصیت آن با دستاوردهای اسلامی كاملاً عوض گردیده است. این نكته حائز اهمیت شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد حیاتی میباشد، زیرا نشانه می دهد، شكل بیشتراز مصالح یا این که فوت و فن معماری، منشاء نخستین تأثیر نیرومند و عاطفی آن میباشد».مناره این مسجد به عملکرد «بختیار بن محمد» در قرن پنجم هجری به تیم سازه اضافه گردیده است.
مسجد آتی مسجد جامع نایین یا این که مسجد علویان میباشد. این مسجد نیز از مساجد نخستین اسلامی در جمهوری اسلامی ایران میباشد كه همانند تاریكخانه دامغان و مسجد جامع نیریز دارنده طاق های هلالی میباشد. این مسجد دارنده دو عنصر متمایز و خوشگل میباشد كه یكی از آن ها منبری میباشد با خط نسخه ها و كنده‌كاری شاخ و برگ بر روی آن(تشکیل شده در سال 71 هجری قمری) و دیگر درب زیبای منبت كاری گردیده آن. مسجد دیگر، مسجد جامعه نیریز میباشد كه با نقشه یك ایوانی در سال 363 هجری قمری بناگردیده میباشد. حیاط بلند آن به بناهای زمان ساسانی اشاره داراست و همینطور دارنده محراب گچبری آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد گردیده بسیار زیبایی میباشد كه در سال 363 هجری به بنای مسجد اضافه شده است.
مرکز خرید اسکان تبریز