مرجع مسجد النبی کوهسنگی مشهد

نظام آب و کاشت

آب گلشن از رودخانه و قنات از مجرایی مسجد النبی کوهسنگی مشهد در جانب شمال شرقی وارد گلشن می گردیده است.
آب که اساسا میبایست برای آبیاری به سوی کرتها برود، در طی مسیر در ساختاری طراحانه در جویهایی روان در سطح و یا این که در تنبوشه های سفالین پایین زمین به نواحی متفاوت گلشن هدایت و در حوضها و استخرها ذخیره می گردیده.
آبگینه ها به یاری فواره ها و پاشویه ها نقشی منظرین یافته و در صورتهای دل انگیز و خوشگل خود نمایی می کرده اند.
ادغام کلیه این عنصرها در سطح گلشن، نظام زیباشناختی آب را پدید می آورده میباشد که همانند هر گلشن اهل ایران دیگر تنها بصری نبوده، بلکه رطوبت ملایم و خنکی آب و اشکال اصوات آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد دل انگیز و عطر ها هم زمان همگی حواس را سرگرم می کرده اند.
جویهای گلشن نشاط ایجاد کرد آجری داشته اند. دو جداره جوی بار با ردیفی از خشت به صورت « خرند » یا این که هره چین بوده که در خارج با حاشیه های آجری عرض‌اندام می کرده اند و کف سازی آجری با اندود ساروج داشته اند.
جویهایی با عمق حدود ۱۵ سانتی متر و پهنا داخلی حدود ۵۲ سانتی متر، خلال کوشش شان در آبیاری عمق معدود و پهنا زیادشان آدرس میباشد از وجه زینتی ای که داشته اند.
گلشن دارنده دست کم هفت آبگینه بوده که دو آیتم از آن ها در حدود عمارتهای گلشن و سایر در حین خیابان گلشن بومی بوده اند.
نظام کاشت گلشن نشاط
نظام گیاه الگوی کاشت در گلشن را از‌آنجا که سالهاست گلشن کم آب گردیده، نمی قدرت به اعتنا پر‌نور کرد.
اینک به جز بخشی از درختان سابق سال کناره مسیرهای مهم از سیرتکامل کاج و سرو و چندین درختان پسته در شرق، بقیه قسمتها تماما کم آب اند.
انگیزه زخم شدیدتر درختان در نصفه غربی گلشن به گفته اشخاص آگاه، سنگلاخ بودن خاک و عدم مراقبت آب و رطوبت بوده میباشد.
تک تک گلشن نشاط در سالهای قبل از رها شدن، سازه بر وصیت سالار سرسبز و فعال باقی بوده و پسران بانی در نگهداری گلشن کوشا و سخت کوش بوده اند.
گیاهان قیچی خور در جداره خیابان و به خصوص در محل فلکه تختگاه گلشن وجود داشته اند، مشابه شمشاد به اسم پیدفرنگی و نیز از درختچه ها و گلهای غیربومی زیرا تمشک یا این که گل رز حافظه میشود.
ولی تخته های گلشن به طور سنتی دربرگیرنده اشکال درختان میوه مثلا انگور، انجیر، زردآلو، هلو، گیلاس، توت و پسته و … بوده اند.
در بخش شمال شرقی گلشن، تختهای مستقل به کشت گونه های سبزی و صیفی تخصیص داشته میباشد.
سازه بر خاطرات، درین گلشن گلاب گیری رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد و عرق گیری از گیاهان دارویی برقرار بوده میباشد.
احتمالا گیاهانی زیرا گل محمدی، گل رنگ زرد، نعناع، کاکوتی و آویشن را رشد می داده اند.
اشکال درختان میوه ساکن در گلشن نشاط به کار می آمده؛ کالا عمده زردآلو بوده که برای فروش کلی عرضه می گردیده است.
از درختچه های غیربومی تمشک را بیان کرده اند.
همسایه عمارتهای گلشن و نیز کناره خیابان و طرفین جویهای آبمیانی و بدور آبگینه بیضی بالایی، اشکال گلهای سنتی زیرا یاس و نسترن و بعضا گلهای وارد شده وجود داشته و فضاهایی نیز به طور «چمن گل» در شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد گلشن طرح گردیده بوده.

آستان مقدس شاهزاده قاسم فسا اساسا بقاع امامزاده ابراهیم و قاسم (علیهما السلام) است مسجد النبی کوهسنگی مشهد که در میانه شهر فسا و در خیابان شاهزاده قاسم و در کنار فلکه شاهزاده قاسم جای دارد. این مقبره را عموم بیشتر شاهزاده قاسم می نامند و به همین عامل اسم خیابان و اسم فلکه از آن گرفته شد‌ه‌است.بقعه این امامزادگان دارنده بنایی بسیار باشکوه و مجلل که به (شاهزاده ابراهیم و شاهزاده قاسم) پر اسم و رسم هستند و بین هم محلی فسا از احترام فوق العاده ای برخوردارند.بنای ساختمان حرم مشمول بقعه، تراس، گلدسته، گنبد و صحن است که جملگی با نازکی و اعتنا هنرمندانه و موزون ایجاد شده است و طول گنبد آن حدود خیر متراست.

ساختمان حرم این دو بزرگوار در آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد سال ۱۳۷۳ آحاد گردیده و زیربنای آن ۵۰۰ مترمربع و همینطور طرح جامع تأسیسات آن ۱۰۰۰ مترمربع است.به باور هم محلی این دو بزرگواره از نوادگان عقیل اخوی حضرت علی (علیه السلام) هستند و به قولی حکم کننده فسا درعهد حجاج بوده و به این حیث عموم به آنان شاهزاده می‌گویند.
انگیزه آوازه شاهزاده بودن آنها بدان جهت میباشد که آن ها از طرف بابا عقیلی می‌باشند و نسب به امامزاده معصوم ندارند و اینگونه شرافت نسبی در آن‌ها وجود ندارد لذا این مجموعه از طالبیون را تحت عنوان شاهزاده خطاب می کردند. مضافاً بر اینکه شاهزاده ابراهیم و قاسم رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد از طرف مامان نسب به امیرالمومنین علی (علیه السلام) می‌رسانند و سرنوشت این شرافت را از طرف مامان حصول نموده اند.

طرز دسترسی به آستان شاهزاده قاسم
نشانی:عجم ـ شهرستان فسا ـ نصیب مرکزی ـ شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد شهر فسا ـ خیابان شاهزاده قاسم

تزئینات گنبدخانه مشتمل بر: محراب با کتیبه های گچبری مسجد النبی کوهسنگی مشهد مسئله اخرایی، نقوش هندسی با آجرهای لعاب دار، کتیبه هـای گچبری مورد آبی رنگ که گرداگرد هشت ضلعی گنبدخانه چرخیده، لچکیهای نگارگری گردیده (گل و برگ)، مقرنس های گچبری بـا نقـوش آبی رنگ و اخرایی و خیشخانها (نورگیر و تهویه هوا) میباشد.
با دقت به کتیبه مو جود در محراب مسجد کاشان، این تزئینات مرتبط با پس از زمین‌لرزه سال ۱۱۹۲ ه.ق کاشان یعنی سال ۱۲۰۷ ه.ق (زمان زندیه) و حکومت عبدالرزاق خان قاضی وقت آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد کاشان هست.
محراب زندیه دارنده کتیبه های گچبری مورد آبی‌رنگ و گچبریهای معدود پر رنگ با نقوش گل و برگ در حوالی کتیبه میانی و کاشی های شش ضلعی آبی‌رنگ سیاه در تحت محراب میباشد.
آحاد کتیبه های محراب مسجد جامع کاشان به خط ثلث در مسئله آبی اعمال شد‌ه‌است.
شبستان سابق مسجد کاشان (شبستان شمال غرب اولیه) در یک طبقه و از ۲۸ ردیف درست شده میباشد و مساحتی حدود ۸۱۳ مترمربع و دو محراب داراست.
محراب سلجوقی در دهانه دوم شبستان جای‌دارد و در سقف شبستان فرورفته میباشد که در عصر ای آن را تغییر و تحول جهت داده و محراب دیگری با زاویه متعدد، روی آن بناکرده اند و رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد محراب دوم، در دهانه ششم شبستان و در نیم هشتی دارنده مقرنس بندی، همجواری صحن مسجد جای دارد و محراب با گچ پرشده میباشد.
شبستان شمال غرب دوم (فصل تابستان نشین و فصل‌زمستان نشین) با راهرویی از شبستان دیرین غیر وابسته گردیده و با ۲۴ ردیف و مساحت ۵۰۰ مترمربع، در دوطبقه بناشده میباشد.
محراب شبستان فصل تابستان نشین، در دهانه اولیه شبستان واقع گردیده است ولی این محراب بسیار خرد میباشد و تنهاً به جهت ماهیت شبستان و اقامه نماز می اقتدار آن را تحت عنوان محراب شبستان معرفی کرد.
در شبستان فصل‌زمستان نشین محرابی با فرورفتگی و مقرنس بندی وجوددارد که در دهانه دوم شبستان فصل زمستان نشین میباشد
مسجد جامع کاشان دارنده سه شبستان، دو شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد شبستان در ضلع شمال غربی که یکی آنان دو طبقه میباشد و یک شبستان خرد در ضلع جنوبی میباشد.
مسجد کاشان دارنده یک‌سری شبستان میباشد که شبستان اساسی در جوار گنبدخانه و ضلع شمال مسجد با جهت شمالی جنوبی واقع میباشد.
این شبستان دارنده ۲ محـراب اسـت کـه محـراب اساسی در نصیب غربی شبستان جای دارد.

میدانهای شهر با گذر از سـنت بـه مدنيتـه دچـار تغییر مسجد النبی کوهسنگی مشهد تحول و تحولات متعددی شدند و براساس بایستگی مکانی و هنگامی که در آن واقـع شـده انـد، نقش ها و عملکردهای متفاوت و متفاوتی به خویش گرفته اند.

میدان امام خمینی طهران (میدان توپخانه) هم از این قائده استثنا ندارد. کارداران تاریخی، جریانهای سیاسی، اجتماعی، و مذهبی در حین مجال سبب ساز شد که ساختار فضایی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد میدان توپخانه تغییـر کنـد و میـدان در حین های متفاوت نقش، تلاش و صورت متفاوتی به خویش بگیرد.

میـدان توپخانه با حیف کردن مرکزیت خویش و با ورود وسایل نقلیه که سبب به کـم شـدن قابلیت و امکان تعاملات اجتماعی، فکری، آسایش و متانت شـد و نیز حیف کردن معماری نخستین خویش از میدان به فلکه تبدیل شد و نقش و عملکـرد جـديـدی بـه خـود گرفت و نقشی که در اولِ تکوین داشت نابودشد.

میدان شهرداری رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد رشت
میدان شهرداری امروزه آرم و هسته مرکزی شهر رشت یا این که راس استان گیلان به حساب می آید؛ و چه بسا بتوان ذکر کرد که‌این میدان در نوبت ابتدا معنای وجودی اش را از این مرکزیت و استقرار و حضور در راس شهر به دست می‌آورد.

نوع ساختار ترافیکی شهر در زمان معاصر و همینطور تجمع رویدادهای اساسی اجتماعی مانند تظاهرات شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد و راهپیمایی ها دراین جا نماد از مداقه مرکزی آن دارااست.

مسجد روضه خوان لطف الله از نگاه هندسی دارنده هندسه قادر مسجد النبی کوهسنگی مشهد و ادغام بندی احجام، باخت، تقارن، ابهام و اختراع در نقشه و پلان میباشد.
معمار مسجد روضه خوان لطف الله، با تسلط بی نقص خویش بر دانش هندسه و نحوه های عملی کاربردی آن، به طرز ای ماهرانه پلان و موقیعـت اجـزای ساختمان را نسبت بـه یکدیگر تهیه کرده و با استعمال از نسبت طلایی، هارمونی دیده نوازی را میـان اجـزا بـرقـرار کـرده میباشد.
معمار مسجد روحانی لطف الله، گنبدی تک پوش ساخته که قطر بیرونی آن ۲۲ متر و بلندی آن ۳۲ متر میباشد و در ذیل گنبدخانه، با سود گیری از فیل پوش هایی، کناره های فضای مربعی به‌تدریج آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد هشت پهلو و بعد به دایره تبدیل می‌شود و در فراز گنبد قرار می‌گیرد.
یک کدام از ویژگیهای مسجد روحانی لطف الله چرخش ۴۵ رتبه ای نمازخانه مربع صورت آن نسبت به پایه تقارن ورودی بناست، که غرض از آن تهیه و تنظیم جهت ورود به فضای نمازخانه، رو به قبله میباشد.
بدین مراد، در اولِ ورود به ساختمان از روش یک راهروی نادر پهنا، گردشی ۴۵ رتبه به سمت چپ و بعداز طی مسافتی گردش ۹۰ سکو ای دیگری به سمت راست پیاده سازی شد‌ه‌است که سبب میگردد ورود به فضای نمازخانه، رو به محراب و در جهت قبله شکل گیرد.
این خصوصیت، که به حیث می‌رسد ایده مهم در پیاده سازی این سازه بوده، موجب انحراف فضای نمازخانه مربع صورت از شالوده تقارن ورودی ساختمان و به سمت جنوب گردیده است.
انتقال فضای گنبدخانه و عدم تقارن در نمای ورودی ساختمان مسجد روحانی لطف الله به وضوح به چشم می خورد. که، خیر صرفا موجب همهمه نشده، بلکه بر زیبایی سازه افزوده و آن را به یک ساختمان منحصر تبدیل نموده است.
جلوخان ورودی مسجد روضه خوان لطف الله در ضلع شرقی میدان براساس یک هندسه مشخص و معلوم جای یابی گردیده‌است، طوری که محل قرارگیری ورودی سازه، ضلع میدان را به دو نصیب با تناسب طلایی نسبت به یکدیگر تقسیم نموده است.
معمار مسجد روضه خوان لطف الله از موادسازنده به شکلی منفعت گرفته که، با وحدت راه در بازی فروغ، رفلکس و باخت روشنایی، فضای داخلی مربوط به خارج مسجد نقش داراست.
نور و روشنایی داخل مسجد روضه خوان لطف الله از پنجره های مشبکی که در جوانب متعدد ساقه گنبد درست شده اند تأمین میگردد و پرتوی که از این پنجره ها به داخل مسجد میتابد خلال ساخت و ساز نوروفروغ کافی، خویش بـه خـود نمایشگر فضـای روضه خوان در باطن مسجد میباشد.
بازی فروغ با گنبد مسجد به طوری میباشد که گویی گنبد در ساعتها روز بدور خویش چرخ می‌زند و به گوشه و کنار خلوتی عمیق و آرامشی دلنشین میبخشد.
آنچه که در نگاه اولیه به‌این مسجد ذهن را به خویش درگیر می نماید نبود مناره در کنار گنبد میباشد در حالی که در کلیه مساجد، مناره تحت عنوان جزئی جدانشدنی از معماری است. قبل رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد از اسلام، مناره تحت عنوان جهت یاب و مسیریاب بر روی ساختمان ها ساخته میشد و وجود مناره ها حکایت از وجود یک شهر داشت. بعداز ورود اسلام، مناره و گلدسته تبدیل به نماد ای از مسجد شد و برای قرائت اذان و دعوت عموم به نماز آیتم به کارگیری قرار گرفت. ولی از آن‌جا که مسجد روضه خوان لطف الله عبادت گاهی برای درباریان و خانواده پادشاه بوده، مناره ای بر فراز آن تاسیس نشده تا عموم مردم به‌این مسجد نیایند.
تفاوت دیگر آن بـا مساجد دیگـر عـدم وجود شبستان ورودی (حجب و حیا ) است و ورود به آن از روش پله میسر میباشد. به حیث می رسـد عـدم وجود شبستان یا این که صحن ورودی، به منجر رعایت تقارن در میدان نقش جهـان باشـد چـرا کـه مسجد روحانی لطف الله دقیقا در روبه روی عمارت بهتر قاپو قرار گرفته میباشد و ایـن مسـأله منجر شـده شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد ک ـه نـتـوان صحن یا این که حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری قابل استعمال باشد برای آن پیاده سازی نمود.

آرامگاه رفعت سمنانی در محوطه فرمانروا عبدالعظیم مسجد النبی کوهسنگی مشهد واقع شد‌ه‌است .محمد راستگو رفعت سمنانی دارای شهرت به رفعت سمنانی (۱۲۶۱-۱۳۱۰ شمسی) از شاعران صوفی ‌مسلک اهل ایران میباشد. او در سمنان زاده شد و بعد از علم آموزی نخست جوانی به طهران رفت. بعد از مسافرت به حج در سلک دراویش نعمت‌اللهی شاه‌شاهی درآمد و مدتها در گناباد از محضر پاد شاه علیشاه به کار گرفت. روزگاری نیز در نیشابور، نهاوند و خراسان بسر پیروزی. وی بیشتراز هر چیز به دیدار و مصاحبت با عرفا مایل بود،به طوریکه در آثارش به چشم می‌خورد در بعضی کشورهای آسیایی و عربی به سیر و سیاحت پرداخت. اثرها اشعار رفعت، در «طومار سخنوران» نوشتن اسداللّه ایزد گشسب، ۴۵٬۰۰۰ بیت تقریب زده گردیده است. ولی رفعت در پیشگفتار‌ای که بر آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد کتاب « سرالاسرار» خود نوشته، اثر ها خویش را ۵۰٬۰۰۰ بیت بیان نموده است. به‌هرحال در حال حاضر فقط حدود ۱۱٬۰۰۰ بیت از اثر ها وی مانده میباشد. یعنی نزدیک به ۷٬۰۰۰ بیت در کتاب اشعار و ۶٬۰۰۰ بیت در سرالاسرار (تعبیروتفسیر سوره یوسف).

رفعت در ذهن ها، قصیده‌ها و غزل‌ها نوآور خلا، همان طور که در اشعار یکنواخت و یکسان زمان قاجاریه و اولِ مشروطیت ابداع نادر بود. دکتر معالج ذبیح‌الله صفا در پیشگفتار منظومه اشعار رفعت، علاوه بر ثنا از بعضی از شعرها و تفکرات عارفانه وی، به مواقعی از خطاهای شعر سرا در کاربرد کلمه‌ها و تولید ترکیبات صحیح اشاره کرده و استدلال آن را بدور بودن رفعت از دور و اطراف‌های قانونی و کلاسیک وقار دانسته میباشد. رفعت تا نقطه نهایی قدمت، زندگ ی بی‌تلکف خویش را رها نکرد و تا زنده بود مجرد زیست و همسری سپردن نکرد. او سال‌های پایان قدمت را در طهران به‌رمز موفقیت و در سال ۱۳۱۰ شمسی (بر طبق با ۱۳۵۰ قمری) درگذشت و در محوطه آرامگاه پاد شاه‌عبدالعظیم در شهر ری به خاک ودیعه شد.

حاجي محمد درستگو متخلص به رفعت كه سازه بر گفته معمرين سمنان شعوري تخلص داشته میباشد (ولي در اثر ها جانور وی اين تخلص جانور نيست ).
سالهاي زندگي وی در سمنان منحصر به فرد به اوائل جواني اوست پس از مسافرت حج درسلك فقراي صفي عليشاهي در آمد و مدتها در گناباد از محضر فرمان روا عليشاه به کارگیری كرد و بعداز وی به نور و روشنایی عليشاه تجديد قسم كرد روزگاري نيز در نيشابور و نهاوند و خراسان بسر موفقیت.
رفعت به گویش عربي مسلط بود و در علم ها و فلسفه و حكمت نيز وارد بوده میباشد آوازه رفعت بيشتر بخاطر غزلي میباشد با اين با خبر:

شب شمع يكطرف فیس جانانه يكطرف

اینجانب يكطرف در حریق و پروانه يكطرف

كه اكثر تذكره نويسان آنرا به ناصرالدين رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد فرمان روا هم نسبت مي دهند، در حاليكه اين غزل در ديوان ناصرالدين سلطان نيست شايد بعداز ا و استقبال كرده باشد در هر هم اکنون در ديوان وي اين شعر به طور دست نويس جانور ميباشد.رفعت با عارف قزوينيی ارتباط نزديک داشته و نامی از وی در يك غزل خويش آورده میباشد البته عارف در ديوان خويش یکسری کاغذ ای را تخصیص به آشنائی با رفعت داده و غزلياتی كه برای هم سروده اند را درج كرده میباشد .

ابتكار در اشعار يكنواخت و يكسان زمان قاجاری جز اوايل مشروطيت كم میباشد مگر در موضوعات اجتماعی و انقلابی بايد اذعان کرد كه اين در جا زدن منحصر به فرد به رفعت نيست وی فرزند آن مجال میباشد و بايد در اثرها او‌را با نحوه تفكر اجتماع آن روز مقايسه كرد وی از شعرای هم بعد از ظهر خویش چيزی كم ندارد و در صورتیکه شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد ميكردند براي ايشان عجیب بود كه مردي در خرقه درويشی صاحب و مالک آن طبع بلند و آن اثرها شيرين باشد.

صحن
یکی‌از خصوصیت های بارز معماری قبل از اسلام مسجد النبی کوهسنگی مشهد کشور‌ایران و مسجد، تراس میباشد. تراس مربع یا این که مربع مستطیل صورت میباشد که در مسجد ایراینی صحن نیز خوانده می‌شود. اکثر وقت ها اولیه فضایی میباشد که خداپرست در وقت ورود در آن قرار میگیرد. به مراد وضو تصاحب کردن برای ورود به فضای مسجد در کشور‌ایران باید حوضی در میانه این صحن تعبیه گردد.

تراس
در مسجد اهل ایران تراس بخشی از آن میباشد که مستقیما به سوی عالم ملکوتی یا این که عالم گزینه آرزوی مومنان باز شد‌ه‌است. تراس مسجد در جمهوری اسلامی ایران، در واقع مکانی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد با ویژگی کیهانی که می بایست آن را به مثابه تالاری تلقی کرد ک گنبد آن، سقف ملکوتی، آسمان میباشد. این نگاه کیفیتی فرا کالبدی به اجزای فضایی اهل ایران می‌دهد. ایوان از یک فضای معمولی کالبدی به فضایی هم داخلی هم فرنگی تعریف‌و‌تمجید میگردد.

فضایی فرنگی نسبت به فضاهای دورادور آن وداخلی از آن جهت که با عملکرد افق یک فضای بی نقص می گردد. این سقف افق که گنبد تراس اهل ایران میباشد دارنده چهار رکن یا این که مبنا میباشد . چهار حیاط در جهت چهار رکن فقیه نیز تشکیل شده اند . بدین ترتیب یک شالوده هندسی متقاطع چلیپایی که سوی موادتشکیل دهنده فقید را نماد می‌دهند به چهار رکن نمادین یعنی ایوانها ختم می گردند .

حیاط
یکی‌از موادسازنده قدیم معماری اهل ایران میباشد که به طور بی آلایش از تاقی درست شده که یک طرف آن گشوده میباشد. رفته رفته حیاط در مسجد اهل ایران تحت عنوان آرم مشخصه مسجد به مدل اهل ایران رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد شناخته گردیده‌است و مساجد کشور‌ایران معمولا از یک تا چهار ایوانه از هم متمایز می باشند.

تراس ها را در نزدیکی صحن یا این که ایوان مسجد انجام می نمایند که خویش تولید سلسله مراتب می نماید برای ورود به شبستان ها که محل مهم عبادت میباشد، سوابق بنایی واسطه در میان صحن و داخل سازه به اسم حیاط که به پیش از اسلام و به اشکانیان و ساسانیان گشوده میگردد و از دید کارکردی، این فضای خالص اهل ایران، نقش واسطه در بین داخل و برون سوزوسرما و گرما، روشنایی و ظلمات انجام می نماید.

این دور و بر، فضای تعقل و گفت و گو مسلمین بعداز نماز، تماشای صحن و پندار بازهد در دانا خلقت میباشد. تراس های مسجد اهل ایران دارنده تزئنات متنوعی می‌باشند برای مثال مقرنس که در صدر به طور بی آلایش ایفا میشده اما رفته رفته به صورت بی نقص تری در آمد، هر یکسری که کاربرد مقرنس در بعدازظهر سلجوقی متداول بوده و لیکن نقطع ی عطف آن در بعدازظهر ایلخانان میباشد.

معمولا مقرنس کاری را با خشت یا این شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد که کاشیکاری تزیین می نمایند. این مقرنس ها جلوه های دنیوی نوروفروغ خدایی می‌باشند که از بالای حیاط ها و محراب ها به طور ستاره معلق گردیده اند.

مسجد تاریخانه دامغان، تاثیر تصویب‌گردیده در فهرست مسجد النبی کوهسنگی مشهد اثر ها ملی کشور‌ایران یکی دیرین ترین مساجد جمهوری اسلامی ایران بوده و در جنوب شرقی شهر دامغان واقع گردیده‌است.

تاریخچه مسجد تاریخانه
ایجاد کرد مسجد دامغان را در سابق ترین مجال ممکن، یعنی جلوس او‌لین خلیفه عباسی در سال ۱۳۲ ق و سلطنت هارون الرشيد از ۱۷۰ تا ۱۹۳ ق، یعنی نزدیک به وسط قرن دوم هجری می قدرت آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد تصور کرد.

پلان و ساختار مسجد تاریخانه
طرح کلی نقشه مسجد تاریخانه مسجـد درزمینی به مساحت ۶۲ × ۷۰ متر بـنـا شـده میباشد که دربرگیرنده بخشهای پایین میباشد:

قسمت نخستین مسجد تاریخانه
زمینی میباشد، از بقایای مسجد نخستین، بـه شـكـل مسـتطيل و مشتمل بر دو ورودی، یکی از در ضلع غربی و دیگری در ضلع جنوب، که با سه پلکان به صحن زیرزمین مسجد پیوند می خورد. اثرها رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد چهارستون متصـل به دیوار ضلع غربی، شرقی و شمالی جای دارد، کـه نـشـانـگـر مـسـقـف بـودن ایـن بـخـش در زمان نخستین آن میباشد مساحت داخلی این قسمت ۱۴ × ۲۰ متر میباشد.

قسمت دوم مسجد تاریخانه
در غرب نصیب نخستین مسجد تاریخانه، راهرو سابق که از شمال بوسیله یک در چوبی و دو سـکـوی پـهـن بـه بـنـا مـتصـل مـی شـود، بـه چـشـم میخورد. ایـن راهرو ۲۰ متـرطـول و چهار متر پهنا دارااست. در راهروی دیگری نیز که راهرو را به صحن جديد وصل می نماید، در قسمت غربی این بخش جای‌دارد. ایـن منـاره و راهرو از سابق ترین قسمت های شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد سازه به شمار میایند. مناره نام برده ۱۰۵ پله دارااست و بلندی باطن منار ۳۱ متر و خارج آن از سـطـح زميـن حـدود ۳۲ متر میباشد.

در قبل در نصیب شمال غربی آرامگاه فردوسی، چایخانه ای مسجد النبی کوهسنگی مشهد قرار داشت. در‌این محل، عموم بعداز نوشیدن دمنوش به استراحت می پرداختند. این چایخانه در سال ۱۳۲۰ شمسی مبدل به موزه شد.
موزه ذکر شده، مساحتی حدود ششصد مترمربع دارااست و اشیائی باستانی و سابق برای بازدید علاقمندان در آن وجود دارااست. یکی موردها شایان توجه در‌این موزه، تندیس حکیم فردوسی میباشد که در آن جای دارد مجسمه اهدایی ابوالقاسم فردوسی بوسیله ابوالحسن صدیقی به کنگره، درین محل جای‌دارد.
معماری آرامگاه فردوسی مشهد خویش نیز از مواقعی میباشد که سبب ساز جذابیت دو چندان این جای گردیده است. نکته بسیار جالبی که در زمینه ی مکانی که آرامگاه فردوسی در آن قراردارد این میباشد که در ضلع غربی آن، مزار شعر سرا شعر سفید، مهدی اخوان ثالث جای‌دارد.
در نصیب جنوبی موزه، مجسمه ای از آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد مهدی اخوان ثالث، برای مثال شاعران نام دار اهل ایران مشاهده میشود.
مساحت ایجاد کرد آرامگاه فردوسی و گلشن پیرامون آن به ۵۶۷۵۳ متر مربع دراختیار انجمن و طراحان آن قرار گرفت و نتیجتا مساحت خویش محوطه گلشن به ۲۷ هزار متر مربع ارتقاء یافت.
ورودی سازه از سمت غرب دارنده دو فن پلکان با ۲۲ پله نو به طور متقابل و در راستای شمالی جنوبی بوده و از سنگ گرانیت مشهد سازه گردیده اند که بر روی دیوار آن ها شش نقش پر رنگ، مشمول تصاویر ورود پاد شاه هندوستان به دربار جمهوری اسلامی ایران، دو نفر از سپهبدان در حضور پاد شاه ساسانی، تصویر داریوش والا، جنگ رستم، پیکار دلاوران کشور‌ایران و توران و نیز جنگ رستم و سهراب مشاهده میشود.
در تحت این دو حرفه پلکان، دو اتاقک وجود داراست که کاربرد تأسیساتی و خدماتی دارا‌هستند.
درب ورودی سالن آرامگاه فردوسی از برنز و شیشه میباشد و بر سردر ورودی به خط نستعلیق ، ابیاتی از جلال الدین همایی درج شده میباشد
در درون ساختمان ، ۲۰ ردیف مرمری در نصیب ذیل و هشت ردیف در بخش بالا وجود دارااست.
در کاشی کاری معرق ذیل سقف از طرحهای تزئینی روزگار زندگانی فردوسی و در بدنه های فوقانی از طرحهای کاشی های ادوار باستانی مقارن با داستانهای شاهنامه اقتباس گردیده است.
بر روی دیوارهای داخلی شش قطعه به طور حجاری و نقش پر رنگ سنگی به چشم میخورد که ماجرا هایی از شاهنامه از قبیل مبارزه رستم و اشکبوس ، پیکار ایرانیان و تورانیان ، پیکار رستم و سهراب ، داریوش هخامنشی ، جانبداری آوردن فرمانروا هند به دربار ساسانی ، رفتن رستم به نزد کیکاووس، پیکار رستم با پیلتن مازندران، مبارزه رستم با اژدها و دیو سپید را ماجرا می نمایند. این اثرها به وسیله فریدون صدیقی فرزند ابوالحسن صدیقی پیاده سازی و بر دیواره های بقاع فردوسی نصب گردیده اند.
تنديس حكيم توس که در حوالی آرامگاه فردوسی نصب گردیده از سنگی یک دست میباشد که به دست هنرمندانه مدرس ابوالحسن صدیقی با نازکی و مهارت آحاد تراش خورده میباشد.
در گلشن پیرامون بقعه نیز ساختمانهای دیگری تاسیس شدند. در شمال شرقی گلشن، هفت عمارت دو اتاقه برای پرسنل و عمارتی سه اتاقه برای رئیس تعبیه شد و همینطور دو گلخانه، موتورخانه خرد، یک چاه نصفه عمیق و یک منبع آب برای آبیاری فضای سبز در شمال گلشن ساخته شد .
گلشن نیز یک مهمانسرا به طور سراپرده و سلطان نشین در اندازه چهارصد متر مربع سازه شوید و در ذیل آن فضاهای خدماتی ساخته شد.
در جنوب شرقی، چهار عمارت دو اتاقه مجهز رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد به وسایل معاش و فضاهای خدماتی بدون نقص برای پذیرایی از مهمانان سری سازه شد و محل کار امان نیز در همین سمت قرار گرفت.
در سمت غربی آرامگاه فردوسی خلال ساختمانهای سرویس ها و خدمت نگهبانان یک آسایشگاه به طور دژ با پانزده مقام نیز برای بازدیدکنندگان ساخته شد تا به خواسته استراحت و بازیابی انرژی، بدون‌پول در مشت بازدیدکنندگان قرار گیرد.
در جنوب غربی آرامگاه فردوسی نیز سالن پذیرایی و یک کتابخانه تاسیس شوید و فرش نفیسی به مساحت سی وهفت متر مربع در سالن پذیرایی و فرشی دیگر با یک متر کمتر در کتابخانه پهن شوید.
در گلشن یازده باغچه مطبق وجود دارااست که پنج باغچه آن در شرق و مابقی در سمت غربی میباشند. استخر با سه فواره خویش ۳۰۰ متر مربع اندازه داراست و هشت آب نمای دیگر نیز در نزدیکی گلشن وجود دارا‌هستند که طراوت و شادابی مضاعفی به‌این دور و اطراف میبخشند. آبیاری و نور و روشنایی محوطه با خرید دو موتور برق قدرتمند، کابل کشی، حفر چاه شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد نصفه عمیق، لوله کشی آب و نصب نورافکن به صورتی رضایت قسمت متفحص شد.

مسجد سيد اصفهان ۸۰۷۵ متر مربع مساحت مسجد النبی کوهسنگی مشهد دارااست.
مسجد سيد بنایی نصفه کاره بوده و دارنده چهار در اساسی، دو چهل ردیف، دو شبستان تعالی، یک گنبد، سه تراس و بیش تر از ۴۵ حجره میباشد، ولی مناره ندارد.
باطن شبستانهای مسجد سيد نیز کاشی کاری نشده میباشد.
مسجد سيد اصفهان اولی مسجدی میباشد که دارنده دو نصیب مسجد و مکتب به صورت به طور همزمان میباشد.
طرح ساختمان مستطیل صورت بوده (۸۵ × ۹۸ متر)، دارنده چهار تراس میباشد و از چهار جهت به خارج راه و روش پیدا می نماید.
مسجد سید ساختمانی چهار ایوانی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد میباشد که با اشکال کاشی های مالامال نقش و رنگین پوشیده گردیده و کمال نازکی و هماهنگی فضاهای معماری را می قدرت در آن مشاهده کرد.
صحن مسجد سيد اصفهان از دور و بر با غرفه ها و حجره های دو طبقه و ایوانها محصور گردیده و در میانه آن حوضی شکیل جای‌دارد.
بر بالای حیاط جنوبی، ساختمان بلند ساعتی با تزیین کاشی تاسیس شده است.
تراس شمالی با کاشیهای خشتی هفت رنگ با طرح گل و بته و اسلیمی و همینطور با کتیبه هایی در درون و بیرون سازه تزیین گردیده است.
تراس جنوبی در جلوی شبستان تحت رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد گنبد واقع میباشد.
ایوانهای شرقی و غربی در جلوی شبستان زمستانی قرار دارا هستند. عمق این دو حیاط نزدیک به دو متر بوده و هر دو از تزیینات گره کاری خاصی برخوردارند.
دو شبستان تبارک شرقی و غربی گودتر از کف مسجد سيد اصفهان درست شده اند
بنای مسجد سید همانند دیگر مساجد دارای اعتبار دربرگیرنده قسمت های زیادی به عنوان مثال سردر، تراس، صحن، گنبدخانه ، شبستان ردیف دار، رواق وغرفه های دو طبقه در حوالی صحن و همینطور معلم و حجره های گزینه استفادهی علم ها فقهی است.
در مسجد سید اصفهان دو شبستان وجود دارااست که یکی‌از در جهت شرق صحن مسجد و دیگری در جهت غرب قرار گرفته اند.
دیوارهای داخلی این شبستانها به جز دیوار قبله و محراب فاقد تزیینات کاشی کاری میباشد و درهای ورودی آن ها در صحن مسجد سید جای‌دارد.
نمای ورودی این شبستان ها با تزیینات شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد گیاهی، هندسی و کتیبه هایی از کاشی هفت رنگ و معرق پوشیده گردیده اند.